మహాలక్ష్మి భిదాదేవీ !
కరవీర పురాస్థితా !!  
పురుషార్ధ ప్రధామాతా !
సంపూర్ణామృత వర్షిణీ !!

ఈఆలయాన్ని యాదవ వంశీయులు 8వ శతాబ్దంలో మరింత అందంగా తీర్చిదిద్దారని నమ్మబడింది. సూర్యకిరణాలు నిర్ధిష్టమైనరోజులలో దేవతా విగ్రహానికి బంగారు సొగసులు అందిస్తూ తాకే విధంగా ఈ ఆలయం నిర్మించబడింది. నవరాత్రివంటి పండుగల సమయంలో స్థానికులు, భారతదేశం అంతటా ఉన్న భక్తులు అంబాదేవి దర్శనం కోసం కొల్హాపూర్ కి తండోపతండాలుగా వస్తారు. ఒక రాతి పీఠం మీద 3 అడుగుల ఎత్తుగల నల్లరాతిపై మహాలక్ష్మీ చేతులతోనూ, 40 కిలోగ్రాముల వజ్రాలతో తయారైన కిరీటంతోనూ కొలువై ఉంటుంది. ఆలయంలోని ఒక గోడపై శ్రీ యంత్రం చెక్కబడి ఉంది. దేవతయొక్క వాహనం మరియు రాతితో చేయబడిన సింహం ప్రతిమ వెనుక భాగంలో ఉంటుంది. కిరీటంపై విష్ణువు తల్పం అయిన శేషనాగు యొక్క చిత్రం ఉంటుంది. ఆమె నాలుగు చేతులలో గుర్తింపు కలిగిన నాలుగు వస్తువులు ఉంటాయి. కుడివైపు క్రింది చేతిలో మాలుంగ (సిట్రస్ జాతి ఫలం), ఎడమవైపు కింది చేతిలో పాత్ర ఉంటుంది. హిందూ దేవతాచిత్రాలలో ముఖం ఉత్తరవైపు లేదా తూర్పు వైపు చూసే విధంగా ఉంటుంది. ఈ దేవతా విగ్రహం పశ్చిమవైపు చూసే విధంగా ఉంటుంది. చిన్న తెరిచిఉన్న కిటికీ పశ్చిమవైపు గోడకు ఉంటుంది. ఆలయ పరిసరాల్లో నవగ్రహాల, సూర్యుని, మహిసాసుర మర్థని, విఠల్-రఖ్‌మయి, శివుడు, విష్ణువు, తుల్జా భవాని మరియు యితర విగ్రహాలు ఉంటాయి. వీటిలోకొన్ని విగ్రహాలు 900 సంవత్సరాలకు ముందువి కొన్ని కొత్తగా ప్రతిష్ఠించినవి. ఆలయం వద్ద మణికర్ణికా కుండం అనే కొలను ఉంది. ఆ కొలను ఒడ్దున విశ్వేశ్వర మహాదేవ్ విగ్రహం ఉంది.

సూర్యుని కిరణాలు ఈ కిటికీ గుండా ప్రతి సంవత్సరం 31మార్చి మరియు 9 నవంబరునుండి  మూడురోజులపాటు విగ్రహంపై పడతాయి. రధ సప్తమికి మూడు రోజుల పాటు సూర్యుడు మహాలక్ష్మికి నివాళి ఆర్పిస్తాడు. కిరణోత్సవం ఉత్సవం నిర్వహిస్తారు. జనవరి 31 మరియు నవంబరు 9వ తేదీన అమ్మవారి పాదములమీద, ఫిబ్రవరి 1వతేదీ  మరియు నవంబరు 10వ తేదీ ఛాతీపైన, ఫెబ్రవరి 2 మరియు నవంబరు 11 వతేదీలలో అమ్మవారి శరీరమంతయు  నేరుగా సూర్య కిరణములు ప్రసరించును.  

ఆలయం చాలా విశాలమైన ప్రాంగణంలో చుట్టూ ఎత్తైన ప్రహారీ గోడతో ఉంటుంది. ప్రాంగణం మధ్యలో ఉన్న అమ్మవారి ఆలయం ఒక అద్భుత కళాసృష్టి అని చెప్పవచ్చు. ఆలయమంతా మనోహరమైన శిల్పాలతో నిండి ఉంటుంది. పశ్చిమాభిముఖంగా ఉండే గర్భగుడి ముందుగా సుమారు వందడుగుల పొడవు గల విశాలమైన మండపం ఉంటుంది. గర్భగుడి చుట్టూ సన్నని ప్రదక్షిణ మార్గం వుంది. గర్భగుడిలో సుమారు ఆరడుగుల చదరంగా ఉన్న ఎత్తైన వేదిక మీద రెండడుగుల పీఠం, దానిమీద మహాలక్ష్మి విగ్రహం కూర్చొని ఉన్న భంగిమలో ఉంటుంది. మూడడుగుల ఎత్తున్న మూర్తి చాలా అందంగా ఆకర్షణీయంగా ఉంటుంది. మహారాష్ట్రీయులకు కొల్హాపూర్ అత్యంత పవిత్ర యాత్రాస్థలం. ఈ మహాలక్ష్మిని ‘అంబాబాయి’ అని పిలుస్తారు. ఇక్కడ జరిగే నవరాత్రి ఉత్సవంలో ఆశ్వయుజ శుద్ధ పంచమి నాడు అమ్మవారి ఉత్సవమూర్తిని నగరానికి తూర్పుగా ఉన్నతెంబ్లాయి అమ్మవారి ఆలయం దగ్గరికి ఊరేగింపుగా తీసుకొని వెళ్తారు మరియు చైత్ర పూర్ణిమ రోజున జరిగే ఉత్సవంలో అమ్మవారిని నగరమంతా ఊరేగిస్తారు.                                                                                             

అగస్త్యమహాముని అచంచల శివభక్తుడు. ఏటా కాశీవెళ్లి విశ్వనాథుణ్ణి దర్శించుకునేవాడు. అయితే వృద్ధాప్యంలో సుదూరంలో ఉన్న కాశీనగరాన్ని దర్శించుకోవడం కష్టమనిపించి, శివుడి గురించి తపస్సు చేశాడు. శివుడు ప్రత్యక్షమై, వరం కోరుకోమన్నాడు. అగస్త్యుడు తాను వయోభారంతో ఏటా కాశీలో ఉన్న విశ్వనాథుణ్ణి దర్శించు కోలేకపోతున్నానని, కాశీకి ప్రత్యామ్నాయంగా తనకో క్షేత్రాన్ని చూపిస్తే, అక్కడే తాను శివుణ్ణి దర్శిస్తానని  కోరాడు. కాశీతో సమానమైన ప్రాశస్త్యం గల నగరం కొల్హాపురమని, అక్కడ శ్రీ మహాలక్ష్మి అమ్మవారు కొలువై ఉన్న క్షేత్ర సందర్శనం తనను కాశీలో దర్శించుకున్నంత పుణ్యఫలాలనిస్తుందని చెప్పాడట.

శివుని ఆనతిమేరకు అగస్త్యుడు కొల్హాపూర్‌లో మహాలక్ష్మిని, అతిబలేశ్వరస్వామిని దర్శించి పునీతుడయ్యాడని ఇక్కడి స్థలపురాణాల ద్వారా అవగతమవుతోంది. ఈ నగరం ప్రాధమికంగా కరవీరపురమనే పేరుతోనూ పిమ్మట కోల్‌పూర్ అని కోల్‌గిరి అని, కొలదిగిరిపట్టణ్ అని పిలిచేవారు. ‘కొల్లా’ అనగా ‘లోయ’ ‘పూర్’ అనగా పట్టణం అందువలననే ఈపవిత్ర క్షేత్రం కొల్హాపూర్అని పిలువబడుతున్నది. కొల్హాపూర్ క్షేత్రం ఛత్రపతి శివాజీ ఏలుబడిలో వృద్ధి చెందినది. 

సర్వదేవకృత లక్ష్మీస్తోత్రం కనీసం 41 రోజులు క్రమం తప్పకుండా బేసిసంఖ్యలో వయసునుబట్టి మనకు ఎంత వీలవుతుందో అంత శ్రమా తీసుకుని మనకు వీలైనన్నిసార్లు పారాయణచేసి ప్రతీశుక్రవారమూ అమ్మవారికి ఆవుపాలతో చేసిన పరమాన్నము నైవేద్యముగా పెట్టినవారికి ఎంత కష్టములో ఉన్ననూ ఆకష్టములు తొలగి సమస్త సంపదలూ లభిస్తాయి. వివాహము ఆలస్యమవుతున్న వరులకు అతిత్వరలో సౌందర్యవతి, అనుకూలవతి అయిన కన్యతో వివాహముమై లక్ష్మీదేవివంటి భార్యలభిస్తుంది. ఇందు సంశయము లేదు. దీనివలన కలుగుసంపదలు చెప్పనలవి కాదు.

అమ్మవారికి రోజూ అయిదు సార్లు అర్చన జరుగుతుంది. ఉదయం అయిదు గంటలకు శ్రీ మహాలక్ష్మీదేవికి సుప్రభాత సేవ చేస్తారు. కాకడ హారతి ఇస్తారు. ఉదయం ఎనిమిది గంటలకు షోడశోపచార పూజ నిర్వహిస్తారు. మధ్యాహ్నం, సాయంత్రాలలో పూజ, శేజ్ హారతి జరుపుతారు. అమ్మవారికి ప్రతిశుక్రవారం ప్రత్యేకపూజలు నిర్వహిస్తారు. చైత్రమాసంలో వచ్చే పౌర్ణమితో పాటుగా నవరాత్రులపుడు అమ్మవారికి వేడుకలు జరుపుతారు. ప్రతి శుక్రవారం సాయంత్రాలలో, పౌర్ణమి నాడు, అమ్మవారిని ఆలయం వెలుపల ఊరేగిస్తారు.

ఆలయం తెరచు సమయం ఉదయం  6-00, ఉదయం హారతి 7-00, సాయంత్రం (ధూప్ హారతి) 6-30 మరలా  7-30, శేజ్ హారతి (ఆలయం మూసే సమయం) రాత్రి 10-00, నైవేధ్యం 12-00 నిర్వహిస్తారు. ప్రతిరోజూ మహాపూజ, అభిషేకం, అర్చన జరుగుతాయి. మహాలక్ష్మిఆలయమునకు వెనుకభాగమున శ్రీమహాలక్ష్మి ధర్మశాలనందు ఏ.సి., నాన్ ఏ.సి. రూములు అద్దె ప్రాతిపదికపై దొరకును. మరియు కొల్హాపూర్ రైల్వే స్టేషన్ నందు రిటైరింగ్ గదుల వసతి ఉన్నది.