హరిద్వార్ నందు టూరిస్ట్ గెస్ట్ హౌస్ మరియు సమాచార కేంద్రం, సి.సి.ఆర్. టవర్ చౌక్, రోడిబేలవాలా నందు కలదు. ఫోన్ నెం. 9411122295. ఈ మెయిల్ ritesh1975semwal@gmail[.com. వెబ్ సైట్  https://uttarakhandtourism.gov.in/accommodation/tourist-guest-house and-information-centre  హరిద్వార్ నందు గౌతమీ నిత్యాన్నదాన ట్రస్టు సత్రమున్నది. ఇచట అద్దెచెల్లింపుపై రూములు మరియు భోజన సదుపాయములు లభించును. దక్షణభారత సాంప్రదాయములో భోజన సదుపాయము లభ్యం. ఇంకను సత్రములు ఉన్ననూ ఉత్తర భారతదేశ భోజన సదుపాయములే ఉండును. గ్రూప్ గా వెళ్ళువారికి అవధూత ధత్తపీఠం ఆశ్రమం ఉన్నది. ఇచట వసతి మరియు భోజనము వండుకొనుటకు కావలసిన పాత్ర సామాను అద్దెపై ఇచ్చేదరు. మన దక్షణ భారత భోజనమునకు ఇబ్బంది పదకుండా యాత్రికులు ఒందుకొని తినవచ్చును. ఈపీఠం గంగానదికి ఆనుకొనిఉన్నది. కావున ప్రాతః కాలమున యాత్రికులు  గంగా స్నానంచేసి ఈపీఠంలోనున్న ఆలయములు దర్శించుకొని మన కార్యక్రమము నిర్వర్తించుకొనవచ్చును.

హరిద్వార్ హిమాలయాలలోని హరిహర క్షేత్రములకు ముఖఃద్వారం. హిమాలయాలలోని పుణ్యక్షేత్రముల దర్శనం హరిద్వార్ నుంచి ప్రారంభం చేయవచ్చు. దేశంలోని అన్ని ప్రధాననగరాల నుండి హరిద్వార్ నకు రైలుసౌకర్యం కలదు. హిమాలయములందుకల  పుణ్య క్షేత్రములు దర్శించ గోరువారికి మేనెల నుండి ఆగస్టువరకు ఆహ్లాదకరముగా ఉంతుంది. యాత్రికులు ఈసమయంలో తేలికపాటి సాదారాణ దుస్తులతో ప్రయాణం చేయ వచ్చును. సెప్టెంబరు నుండి నవంబరు వరకు చలిఉండును కావున ఉన్ని దుస్తులు ధరించవలసి ఉంటుంది. ఉత్తరాఖండ్ రాష్ట్రంలో ముఖ్య పట్టణాలలో ఒకటిఅయిన హరిద్వార్ ప్రసిద్ధ శైవక్షేత్రము. హరిద్వార్ నందు కనీసం 3రోజులు బసచేసినట్లయిన హరిద్వార్ నందు ఆలయాలు దర్శించుకోవడానికి వీలవుతుంది. మానవ వంశములో మరణించింవవారికి ఆప్రదేశంలో పిండప్రధానం చేసిన, వారికి మోక్షం లభిస్తుందని కధనం. 

ప్రతిరోజూ సూర్యాస్తమ సమయంలో, హర్ కి పౌరి పూజారులు వారణాశి లేదా కాశీలోవలెనే పురాతన సంప్రదాయం ప్రకారం దిగువకు వెళ్లడానికి నీటిపై లైట్లు అమర్చి గంగాహారతి ఇస్తారు. గంగానదికి రెండువైఫులా వేలాదిమంది భక్తులు మరియు స్థానిక ప్రజలు గుమిగూడి గంగాహారతి సమయంలో గంగను స్తుతించుతారు. ఆసమయంలో పూజారులు తమచేతుల్లో పెద్ద హారతిదివ్వెలు పట్టుకుని, ఘాట్ వద్దఉన్న దేవాలయాలవద్ద గంటలు మోగిస్తూ పూజారులు ఆలపించు కీర్తనలు భక్తులుకూడా ఆలపిస్తారు. భక్తులు మరియు ప్రజలు వారిఆశలు మరియు కోరికలకు గుర్తుగా ఆకులు మరియు పువ్వులతో చేసిన మాలలను గంగానదికి సమర్పిస్తారు. కొన్నిప్రత్యేక సందర్భాలలో, గ్రహణాలు సంభవించినప్పుడు, గంగా హారతి సమయం ఆనుగుణంగా మార్చబడుతుంది.

తమకోరికలు నెరవేరాలని దేవిని ప్రార్థించే భక్తులు ఆలయంలో ఉన్న చెట్టుకొమ్మలకు దారాలు కడతారు. వారికోరికలు నెరవేరిన పిమ్మట, భక్తులు చెట్టునుండి దారాన్ని విప్పడానికి మరల ఆలయానికి వస్తారు. మానసాదేవిని ప్రార్ధించి కొబ్బరికాయలు, పండ్లు, దండలు మరియు అగరబత్తులను సమర్పిస్తారు.

పార్వతీదేవి రెండురూపాలు మానసాదేవి మరియు చండీ ఎల్లప్పుడూ ఒకదానికొకటి దగ్గరగా ఉంటాయని చెబుతారు. మానసదేవి ఆలయం పూజించేవారి కోరికలను తీర్చు ఒకసిద్ధపీఠం అంటారు. హరిద్వార్‌లోఉన్న మూడుపీఠాలలో ఇదిఒకటి, మిగిలిన రెండు చండీ దేవిఆలయం మరియు మాయాదేవి ఆలయం. లోపలిమందిరంలో ఇద్దరుదేవతలు లందు ఒకరు ఎనిమిదిచేతులు మరియు మరొకరు మూడుతలలు మరియు ఐదుచేతులతో దర్శనమిస్తారు. హరిద్వార్ వెళ్ళేయాత్రికులు మానసాదేవి ఆలయం తప్పక సందర్శించ వలసిన ఆలయంగా పరిగణిస్తారు. ఆలయంనుండి గంగానది మరియు హరిద్వార్ నందు అందమైన ప్రదేశాలను చూడవచ్చును. ఆలయం చేరడానికి ట్రెక్కింగ్ లేదా రోప్-వే సేవలో ప్రయాణించాలి. యాత్రికుల ప్రయోజనం కోసం రోప్-వే సర్వీస్ ప్రారంభించబడి మానసాదేవి మరియు చండీదేవి ఆలయాలకు యాత్రికులను చేర్చడానికికూడా ఉపయోగించబడుతున్నది. రోప్-వే యాత్రికులను దిగువ నుండి నేరుగా మానసదేవి మరియు చండీదేవి ఆలయాలకు తీసుకువెళుతుంది.

అన్నిరోజుల్లో ఆలయం ఉ 5 నుండి రాత్రి 9 గంటల వరకు మ 12 నుండి 2 గంటల వరకు భోజనసమయం మినహా తెరిచి ఉంటుంది.

దేవతల ప్రార్థనలపై పార్వతినుండి ఒకఅంశ చండికగా ఉద్భవించింది. అసాధారణమైన ఆమెఅందానికి ముగ్ధుడైన శుంభుడు ఆమెను వివాహం చేసుకోవాలని అనుకున్నాడు. ఆమె నిరాకరించడంతో, శుంభుడు ఆమెను చంపడానికి రాక్షస నాయకులు చండ మరియు ముండలను పంపాడు. చండిక కోపంతో ఉద్భవించిన చాముండాదేవి వారిని సంహరించింది. శుంభ మరియు నిశుంభులు సమిష్టిగా చండికను చంపడానికి ప్రయత్నించి ఆమెచేత సంహరించబడ్డారు. పిమ్మట చండిక నీల్ పర్వతం పైభాగంలో కొద్దిసేపు విశ్రాంతి తీసుకున్నట్లు ఆప్రదేశంలో ఆలయాన్ని నిర్మించినట్లు స్థానికకధనం. పర్వతశ్రేణిలోఉన్న రెండుశిఖరాలు శుంభ మరియు నిశుంభ అనుపేర్లతో పిలుస్తారు. ఆలయం ఉ 7-00 నుండి సా7-00 వరకు సోమవారం నుండి శుక్రవారం వరకు శని మరియు ఆదివారం ఉ 6-00 నుండి సా 7-00 వరకు తెరచి ఉంటుంది.

గర్భాలయంనందు మధ్యలో మాయాదేవి, ఎడమవైపు కాళీ, కుడివైపున కామాఖ్య దేవతల విగ్రహాలు ఉంటాయి. లోపలిమందిరంలో ఈఇద్దరు శక్తిస్వరూప దేవతలు దర్శనమిస్తారు. హర్ కి పౌరీకి తూర్పువైపున ఉన్న మాయాదేవిఆలయం బస్సులు మరియు ఆటోల ద్వారా సులభంగా చేరుకోవచ్చు. హరిద్వార్‌లో నవరాత్రులు మరియు కుంభమేళా సమయంలో దేశంలోని వివిధప్రాంతాలనుండి భక్తులు ఈఆలయాన్ని సందర్శిస్తారు.

తనతండ్రి శివుడిని తృణీకరించాడని ఆమె తనను తాను యజ్ఞకుండంలో అగ్నిప్రవేశం చేసింది. శివుడు కోపించి, వీరభద్రుడు, భద్రకాళిని మరియు ఇతరగణాలను, యజ్ఞశాలకు పంపాడు. శివునిఆజ్ఞతో  వీరభద్రుడు శివగణాలతో దక్షుని యజ్ఞశాలలోతుఫానులా కనిపించి అక్కడఉన్న దేవతలతో భీకరయుద్ధం చేసి దక్షునికి శిరచ్ఛేదం చేశాడు. పిమ్మట బ్రహ్మ మరియు ఇతర దేవతల కోరికమేరకు మేకతల దక్షునికి ఈయబడింది. ఈప్రదేశమునకు అంతటి పవిత్రత ఉన్నది.

విష్ణువు గయాసురుడిని కరుణించి, అతనిశరీరం పడిన ప్రదేశం పవిత్రంగా మారుతుందని మరియు మానవులు వంశములో మరణించింవవారికి ఆప్రదేశంలో పిండప్రధానం చేసిన, వారికి మోక్షం లభిస్తుందని  వరం ఇచ్చాడు.

ప్రతిరోజూ సాయంత్రం గంగాహారతి జరుపబడుతుంది. అర్చనలకు కావాల్సిన పూలు, పండ్లు ఆశ్రమంలోనే పండిస్తారు. ఆశ్రమతోటలో రుద్రాక్షచెట్టు ఉంది. ఉ 8 గంటల నుండి రాత్రి 8 గంటల వరకు ఆలయముల దర్శనానికి అనుమతిస్తారు. ఆశ్రమంలో నామమాత్రపు చార్జీతో భోజన సదుపాయం మరియు వసతి సౌకర్యం ఉన్నది. హరిద్వార్ లో పై ఆలయాలే కాకుండా ఇంకా పురాతన ఆలయాలు నూతనంగా నిర్మించబడిన ఆలయాలు చాలా ఉన్నాయి. అందులో ముఖ్యమైనవి భరతమాత మందిరం, భిల్వకేశ్వర్ ఆలయం, గౌరి శంకర్ ఆలయం, జైన్ ఆలయం, మహామృత్యుంజయ ఆలయం, పవన్ ధామ్, సతీ కుండ్, శ్రీ యంత్రాలయం. ఈ ఆలయాలు దర్శించాలంటే కనీసం రెండు రోజులు పడుతుంది.

హరిద్వార్ లో పై ఆలయాలే కాకుండా ఇంకా పురాతన ఆలయాలు నూతనంగా నిర్మించబడిన ఆలయాలు చాలా ఉన్నాయి. అందులో ముఖ్యమైనవి భరతమాత మందిరం, గౌరి శంకర్ ఆలయం, జైన్ ఆలయం, మహామృత్యుంజయ ఆలయం, పవన్ ధామ్, సతీ కుండ్, శ్రీ యంత్రాలయం. ఈ ఆలయాలు దర్శించాలంటే కనీసం రెండు రోజులు పడుతుంది.